Weerstandsvermogen en risico's

Ziektes en plagen groenbeheer
De afgelopen jaren worden we door de klimaatverandering steeds vaker geconfronteerd met boomziektes, stormschade en dierplagen. Daarnaast is er ook altijd sprake van een onderhoudsopgave waarin dit eventueel wel of niet kan worden meegenomen.

• Het bestand van de straatbomen "vergrijst". Het bestaande boombestand wordt zoveel mogelijk planmatig vervangen op basis van het Meerjarenopgavenplan (MJOP).
• Droogte speelt een steeds grotere rol in de afname van de conditie van de bomen. Lange droogteperiodes en de stenige omgeving van de stad maakt dat veel bomen, soms ook jonge bomen, eerder vervangen moeten worden. Dit geldt ook voor heesterbeplantingen en hagen. Door de verminderde conditie zijn bomen gevoeliger voor ziekten en plagen.
• Iepen, essen, kastanjebomen, populieren en risicobomen worden frequent gecontroleerd op ziektes. Vanwege kans op infectie van gezonde bomen worden zieke iepen direct verwijderd en vervangen. De schade als gevolg van de kastanjebloedingsziekte neemt toe. Bij monumentale bomen worden maatregelen genomen om de boom waar mogelijk te sparen. Andere zieke bomen worden gekapt en vervangen.
• De potentiële risicobomen worden om de 2 jaar geïnspecteerd (VTA-inspectie); de risicobomen met een hoog risicoprofiel worden elk jaar geïnspecteerd. Op basis van de inspectie wordt snoei toegepast en wordt het meerjarige vervangingsplan opgesteld.
• Voor bestrijding van de eikenprocessierups is direct optreden noodzakelijk vanwege de gezondheidsrisico’s voor onze burgers. De verspreiding hangt sterk af van de weersomstandigheden. Maatregelen zijn gericht op beheersing van de eikenprocessierups en het verhogen van biodiversiteit om zo meer natuurlijke bestrijding te stimuleren. We zien hierin de kosten wat afvlakken, terwijl op andere vlakken denk aan de boomcontroles en de plaagdieren de kosten juist toenemen.
• De Essentakkensterfte in Zwolle heeft ertoe geleid dat al meer dan 2.500 essen gekapt zijn. Uit de tweejaarlijkse inspecties blijkt dat de ziekte gematigd doorzet. De essen in de bosgebieden zijn ook geïnspecteerd en ook hier zijn maatregelen op genomen. Vanaf 2021 proberen we deze kosten zoveel mogelijk binnen bestaande budgetten op te vangen.
• De overlast door “lekkende bomen” blijft groot. Door warmere zomers, hebben bomen meer last van luizen, die daardoor vaker hinderlijk gaan "druipen".  Naast lindes geven ook andere boomsoorten deze overlast. Alleen bij extreme hinder worden extra maatregelen genomen.

Schades

• Stormschade wordt veelal veroorzaakt door bomen, die in hun val of bij takbreuk hun omgeving beschadigen. Het blad blijft tegenwoordig langer aan de bomen, waardoor deze langere tijd gevoelig zijn voor stevige stormen (een boom zonder blad kan veel meer wind verdragen). Bovendien vinden er nu meer stormen plaats in de periode dat de bomen nog bladdragend zijn.  
• Het groeiseizoen is langer als gevolg van warmere winters. Waar de groei van onkruid eerder stopte in de wintermaanden, is de trend dat onkruid langer doorgroeit. Bepaalde onkruiden groeien zelf vrijwel jaarrond door. Dit heeft tot gevolg dat steeds meer plantvakken beschadigd raken door onkruid. Zeker bepaalde onkruiden zoals kweek en winde kunnen ervoor zorgen dat plantvakken overwoekerd raken en daardoor in verval raken.
• Tot slot verhalen we ook schades aan bomen en groen als deze toegebracht zijn door derden (veelal aannemers). Dit zorgt voor inkomsten die helaas niet in verhouding staan tot het schade-verhaal en schade-herstel.

Plaagdieren
Helaas zien we dat ook de hoeveelheid plaagdieren in onze gemeente toeneemt. Dit komt enerzijds door het veranderende klimaat (denk aan plaagmieren, Aziatische hoornaar of de tijgermug) en anderzijds door een verbod op bestrijdingsmiddelen (denk hierbij aan een toename van ratten). De kosten op dit vlak nemen toe.
We voeren ten aanzien van de plaagmieren pilots uit om te ontdekken wat de beheer- en onderhoudskosten van de toekomst zijn. De plaagdieren zijn nieuw, het effect van deze mieren op de volksgezondheid (tot dusverre alleen materiële schade) en op ons straatwerk (verzakkingen) is nog niet volledig in beeld. We verwachten in 2026 hiervan een beter beeld te krijgen.

Het risico op overschrijdingen op het product “ziektes en plagen”, “schades” en “plaagdieren” ramen wij als pm-post en maakt onderdeel uit van de algemene risicopost van € 5 miljoen (voor alle pm-posten).

Japanse duizendknoop
Japanse duizendknoop (JDK) is een schadelijke, invasieve exoot die civieltechnische constructies en vooral biodiversiteit door overwoekeren van gewenste vegetaties ondermijnt. Om de schade en schadeclaims door JDK te voorkomen heeft de gemeente Zwolle maatregelen genomen. Door intensieve interne en externe communicatie hoe om te gaan met de JDK is getracht verdere verspreiding van de plant te voorkomen. Ondanks deze inspanningen is de effectieve manier van bestrijding van de plant nog niet in zicht. Ook voor 2026 wordt de structurele aanpak van bestrijden gecontinueerd.

Fiscalisering Woon- werkverkeer
Vanwege de corona-maatregelen werkte iedereen sinds 13 maart 2020 zoveel mogelijk thuis. Het reispatroon van de medewerkers is daardoor sterk veranderd. Normaliter heeft dit gevolgen voor de reiskostenvergoeding. Wanneer er minder daadwerkelijke reisdagen zijn, is er minder te fiscaliseren. De bijzondere corona-omstandigheden waren echter voor de Rijksoverheid aanleiding om de regeling voor 2020 en 2021 tijdelijk te versoepelen. De belastingdienst heeft gaande 2020 de voorwaarden aangescherpt. Daarbij is voor de gemeente het risico ontstaan van een naheffing in geval medewerkers tussen 13 maart en 10 november 2020 alle fiscaliseringshandelingen hebben verricht. In het geval hier eindheffing over betaald moet worden heeft gemeente Zwolle dit risico gekwantificeerd op € 281.000  (risico laag).
De gemeente Zwolle (en VNG en externe fiscaal deskundigen) is het oneens met het standpunt van de Belastingdienst en neemt stappen om dit risico te elimineren, met een eventuele rechtsgang. Dit risico beperkt zich tot het jaar 2020.  

Bedrijfsvoering
Binnen het programma Bedrijfsvoering spelen zich diverse risico's af. Het gaat onder andere om de onderstaande risico's.

De huidige kwaliteit van de infrastructuur en kantoorautomatisering vormen een risico voor de continuïteit van de bedrijfsprocessen. Door de doorgevoerde transitie naar Windows11 en Cloudoplossingen wordt dit risico functioneel kleiner.

De beheersing van de loonsom, in relatie tot de werkdruk, blijft een continu aandachtspunt. Overschrijdingen kunnen optreden.
In toenemende mate wordt het steeds moeilijker om goed gekwalificeerd personeel aan te trekken om bij de gemeente Zwolle te werken. In specifieke functies is al sprake van krapte en deze krapte zal naar verwachting toenemen. We voeren hiertoe actief beleid.

Met betrekking tot de verwerking en beheer van persoonsgegevens bestaat het risico dat er (menselijke) fouten gemaakt worden en/of onvolkomenheden worden geconstateerd door toezichthouders. Dit kan tot boetes leiden en bij datalekken lopen inwoners kans dat hun gegevens misbruikt worden. Het beheer en de verwerking van persoonsgegevens is een blijvend punt van aandacht.
Door de toename van het gebruik van ICT en de digitalisering lopen we ook in toenemende mate risico op het gebied van informatieveiligheid. De kans op en de impact van cybercriminaliteit kan de gemeente Zwolle kwetsbaar maken. Risico's zijn breed en omvatten bijvoorbeeld een terugval in de bedrijfscontinuïteit, financiële schadeclaims en het kwijtraken van belangrijke gegevens.

Door de snelle groei van de organisatie, passen de contracten niet altijd meer, wat kan leiden tot onrechtmatigheid.

De wereld om ons heen verandert en dat vraagt steeds meer aandacht naar het voorkomen van ongenode gasten in onze panden. We zijn alerter op toegang van personen, maar ook op onze toegangssystemen.

Binnen de context van het programma worden beheersmaatregelen getroffen om de financiële impact van de risico's zo veel mogelijk te kunnen absorberen.